Đau dây V được chia làm hai loại: vô căn (không rõ căn nguyên) và triệu chứng (có nguyên nhân). Trong nội dung bài viết này, chúng tôi xin giới thiệu các phương pháp điều trị đau dây V vô căn.
Đau dây V vô căn là một bệnh lý hay gặp, chủ yếu ở nữ trên 50 tuổi, tăng dần theo tuổi. Tỷ lệ mắc mới khoảng 20 ca/100.000 dân/năm.
Biểu hiện bằng những cơn đau kiểu rát bỏng hoặc luồng điện ở mặt xen kẽ những thời điểm không đau. Một ngày có thể có nhiều cơn, mỗi cơn kéo dài vài giây đến vài phút, trong cơn, bệnh nhân rất đau, thậm chí phải ngừng tất cả mọi công việc. Càng ngày cơn đau càng mau hơn và tăng về cường độ. Cơn đau có thể xuất hiện tự nhiên hoặc khi nói, nhai, hoặc khi kích thích vào một điểm (da, niêm mạc miệng). Ngoài cơn đau bệnh nhân hoàn toàn bình thường, không có cảm giác tê bì hay kiến bò vùng đau, không có các tổn thương khác kèm theo.
Giai đoạn đầu thường xuất hiện đau ở một bên, hay gặp đau nhánh V2 hoặc V3, đôi khi cả hai nhánh. Ít khi đau cả 3 nhánh cùng một lúc. Tổn thương nhánh V1 đơn thuần hiếm gặp.
Giai đoạn sau có thể đau lan đến vùng chi phối thuộc nhánh khác của dây V cùng bên. Hiếm khi gặp đau dây V cả hai bên.
Đau dây V vô căn cần chẩn đoán phân biệt với đau dây V triệu chứng (do các nguyên nhân như: u góc cầu tiểu não; zona; xơ cứng rải rác; tiểu đường...) và có thể được chẩn đoán nhầm với đau đầu migraine; viêm xoang; tăng nhãn áp; đau răng; viêm động mạch thái dương nông.
NGUYÊN NHÂN
Đại đa số không tìm được nguyên nhân nên người ta gọi là "vô căn". Ngày nay, nhờ kỹ thuật hiện đại như chụp cộng hưởng từ sọ não và mạch máu não, người ta phát hiện ở một số trường hợp có sự chèn ép của động mạch tiểu não vào ngay chỗ xuất lộ của dây V ra khỏi thân não.
ĐIỀU TRỊ
Điều trị đau thần kinh V bao gồm điều trị nguyên nhân và điều trị triệu chứng. Trong trường hợp đau thần kinh nguyên phát, hầu hết những trường hợp này đề có sự chèn ép của mạch máu vào rễ thần kinh V. Phẫu thuật giải áp thần kinh là phương pháp điều trị nguyên nhân và mang lại một kết quả khả quan. Tuy nhiên do đây là một phẫu thuật xâm lấn, có nguy cơ gây tử vong nên lựa chọn phương pháp này là một vấn đề cần xem xét cẩn trọng. Trường hợp đau thần kinh V triệu chứng nguyên nhân do các khối u chèn ép thần kinh, phẫu thuật các khối u phải được thực hiện trước tiên. Riêng trường hợp đau thần kinh V trong bệnh xơ cứng rải rác, điều trị xơ cứng rải rác không giúp cải thiện tình trạng đau của bệnh nhân. Do vậy cần phải hướng vào điều trị triệu chứng.
Điều trị triệu chứng có thể áp dụng trong mọi trường hợp đau thần kinh V, ngoại trừ nguyên nhân u não. Nguyên tắc chung trong điều trị triệu chứng là ngăn chặn sự dẫn truyền thần kinh. Việc ngăn chặn dẫn truyền có thể bằng thuốc (điều trị nội khoa) hoặc phá huỷ thần kinh V (điều trị ngoại khoa). Phá huỷ thần kinh có thể tại vị trí ngoại biên hoặc trung ương, và phương pháp sử dụng là phá huỷ chọn lọc hay phá huỷ toàn bộ.
Điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa luôn là lựa chọn đầu tiên trước khi tiến hành điều trị ngoại khoa. Nếu điều trị nội khoa không đáp ứng hoặc bệnh nhân không chịu được tác dụng phụ của thuốc mới nên chuyển sang các biện pháp ngoại khoa
Điều trị nội khoa thường đáp ứng 50 – 90% trường hợp đau thần kinh V. Tuy nhiên đáp ứng thuốc giảm dần theo thời gian trong nhiều trường hợp, do vậy phải tăng liều hay chuyển thuốc khác hoặc phối hợp thuốc để tăng hiệu quả. Thuốc điều trị đau thần kinh V gồm các nhóm: thuốc điều trị động kinh, thuốc giãn cơ và một vài loại thuốc khác
Nguyên tắc khi điều trị nội khoa:
•Carbamazepin thường là lựa chọn đầu tiên khi điều trị đau thần kinh V. Hiện nay có thể thay thế bằng Oxcarbazepine hoặc Gabapentin để giảm tác dụng phụ
•Khởi đầu bằng một liều thấp, tuỳ thuộc loại thuốc
•Tăng liều dần đến liều đáp ứng
•Sau khi đạt hiệu quả, duy trì trong 4 – 6 tuần, sau đó giảm liều dần
•Luôn kiểm soát tác dụng phụ và những ảnh hưởng của thuốc. Khi có tác dụng phụ hoặc biến chứng do thuốc, phải ngưng thuốc chuyển sang loại thuốc khác
•Trường hợp thuốc lựa chọn không đáp ứng có thể thay đổi thuốc khác, hoặc phối hợp hợp thuốc để tăng hiệu quả, giảm tác dụng phụ của thuốc
Thuốc điều trị động kinh:
Thuốc điều trị động kinh hay được sử dụng hiện nay gồm:Carbamazepine,Oxcarbazepine,Gabapentin
Carbamazepine (Tegretol 200mg)
Liều khởi đầu 200mg, chia hai lần trong ngày. Sau hai tuần tăng 100mg mỗi 3 ngày và chia làm 3 lần trong ngày cho đến liều hiệu quả. Liều điều trị tối đa khoảng 1000 – 1200mg/ngày. Thường liều đáp ứng từ 200 - 400 mg/ngày. Khi đạt hiệu quả, duy trì trong thời gian 4 – 6 tuần rồi giảm liều dần trong 1 – 2 tuần rồi ngưng
Tác dụng không mong muốn: chóng mặt, buồn nôn lúc bắt đầu điều trị; hội chứng tiền đình tiểu não hoặc lú lẫn do quá liều; giảm nhẹ bạch cầu trung tính; rối loạn dẫn truyền tim; nhiễm độc da, viêm gan, thiểu sản tủy xương.
Chống chỉ định tuyệt đối trong trường hợp phụ nữ mang thai vì thuốc có khả năng gây quái thai, Bloc nhĩ - thất (nhịp tim chậm)
Cần theo dõi thường xuyên công thức máu và chức năng gan (vào ngày thứ 7, ngày thứ 15, ngày thứ 30 và sau đó một tháng một lần). Ngừng thuốc ngay lập tức trong trường hợp có mụn nước ngoài da, viêm gan hoặc những biểu hiện về máu nặng.
Oxcarbazepine (Trileptal 300mg)
Oxcarbazepine ít tác dụng phụ và tần xuất xảy ra tác dụng phụ thấp hơn nhiều so với Carbamazepine
Liều khởi đầu là 300mg chia làm hai lần trong ngày. Nếu không đáp ứng, tăng liều dần 150mg mỗi 3ngày cho đến liều hiệu quả. Liều tối đa Oxcarbazepine là 1800mg/ngày.
Gabapentin (Neurotin 100mg, 300mg, 400mg)
Gabapentin là thuốc chống động kinh mới, thuốc này hiệu quả và tác dụng phụ thấp hơn hẳn so với các thuốc chống động kinh khác. Tuy nhiên thuốc này khá đắt
Liều khởi đầu là 300mg, uống một lần trong ngày đầu tiên. Ngày thứ hai uống 600mg, chia làm hai lần trong ngày và ngày thứ ba uống 900mg chia làm 3 lần. Nếu không đáp ứng, tăng liều dần 300mg mỗi 3 ngày cho đến liều hiệu quả. Liều tối đa là 3600mg/ngày
Thuốc giãn cơ: Baclofen (Lioresal 5mg, 10mg)
Baclofen là thuốc giãn cơ có tác dụng điều trị đau thần kinh V. Liều khởi đầu là 5mg, sau đó tăng liều 5mg mỗi 2- 3 ngày. Liều tối đa là 80mg/ngày. Baclofen ít được sử dụng đơn trị mà chỉ phối hợp với các thuốc khác
Thuốc khác
Phenytoin (dihydan): Viên nén 100mg. Liều trung bình: 300-400mg/ngày với liều tăng dần, uống một lần trong ngày. Tác dụng không mong muốn: buồn ngủ; hội chứng tiền đình tiểu não do quá liều (đi loạng choạng, chóng mặt); ngộ độc da, viêm gan do đó cần theo dõi thường xuyên chức năng gan và cần ngừng thuốc ngay lập tức trong trường hợp xuất hiện mụn mủ ngoài da hoặc viêm gan.
Clonazepam (rivotril): Viên nén 2mg, liều tăng dần từ 1-4mg/ngày. Tác dụng không mong muốn: ngủ gà, giảm trí nhớ (người già). Chống chỉ định trong trường hợp mẫn cảm với thuốc.
Amitriptylin: Viên nén 25mg, liều từ 25-75mg/ngày chia 2 lần. Lúc đầu dùng liều thấp sau tăng dần. Tác dụng phụ: hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, lú lẫn, khô miệng, run, táo bón, bí đái, tăng cân. Chống chỉ định: glôcôm góc đóng, u tuyến tiền liệt, loạn nhịp tim, rối loạn dẫn truyền, động kinh, có thai.
Ngoài các thuốc nêu trên, một số thuốc khác có thể sử dụng trong điều trị đau thần kinh V như: Divalproex, Clonazepam, Botulinum Toxin. Những thuốc này hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu. Riêng Botulinum Toxin tiêm dưới da tại chỗ hiện đang được nghiên cứu trong điều trị đau thần kinh V đã cho một số kết quả hứa hẹn
Điều trị ngoại khoa
Điều trị ngoại khoa chia làm hai nhóm can thiệp tuỳ theo điều trị nguyên nhân hay điều trị triệu chứng
Phẫu thuật giải áp: Điều trị đau thần kinh nguyên phát
Phá huỷ thần kinh
•Phá huỷ thần kinh ngoại biên: Tiêm Alcool hoặc Phẫu thuật cắt thần kinh ngoại biên
•Phá huỷ rễ thần kinh: Phá huỷ rễ thần kinh xuyên da: Glycerol, bóng áp lực, nhiệt đông hoặc Phẫu thuật tia xạ
0 nhận xét:
Đăng nhận xét