1. Sự biệt hóa thành nguyên bào ngà
Sự biệt hóa thành nguyên bào ngà phát triển từ ngoại vi nhú răng khi mầm răng đạt đến giai đoạn chuông. Vùng phát triển mô răng đầu tiên là bờ cắn và đỉnh múi. Vào cuối giai đoạn hình chuông, tất cả các tế bào nhú răng đều giống nhau về cấu trúc và phân bố ngẫu nhiên. Dưới ảnh hưởng của màng đáy, các tế bào sợi ngoại vi nhú răng dạng hình sao sẽ biệt hóa bằng cách nhân di chuyển về phía cực đáy, tế bào trở thành dạng trụ thấp, các tế bào tiến sát nhau tạo thành một hàng tế bào dọc theo màng đáy ở ngoại vi tạo thành các tiền nguyên bào ngà. Tiền nguyên bào ngà xuất hiện các nhú bào tương ở phía xa, dải tận cùng hình thành để duy trì sự tiếp xúc giữa các tiền nguyên bào ngà và cô lập khoảng gian bào giữa nguyên bào ngà và màng đáy hình thành các nguyên bào ngà non. Nguyên bào ngà non bắt đầu tiết ra khuôn ngà răng để tạo thành nguyên bào ngà trưởng thành với đặc trưng bở việc ngưng hoạt động giản phân, thay đổi hình dạng, nhân phân cực, bào tương phát triển, tăng số lượng và sắp xếp lại các bào quan để trở thành tế bào tiết chế chuyên biệt cao. Quá trình tiến triển đi từ thân răng đến chân răng.
Nguyên bào ngà biệt hóa trong môi trường chất căn bản của nhú răng tạo chất căn bản ngà trước khi ngà chế tiết khuôn. Con đường tổng hợp collagen ở nguyên bào ngà khác so với nguyên bào sợi. Một số mạch máu len lỏi trong lớp nguyên bào ngà, một số dây thần kinh không myelin đi vào các ống ngà.
Ngà vỏ tiếp nối với men ngà, không trực tiếp liên quan đến hoạt động chế tiết của nguyên bào ngà. Lá nền nằm giữa biểu mô men lớp trong và nhú răng thể hiện đường tiếp nối men ngà, bắt màu acid Schiff tương tự màng đáy. Mặt ngoài lá nền lượn song đi theo màng tế bào của nguyên bào men, mặt trong tựa lên lớp đềm tạo thành vùng đường viền ngà vỏ sau này. Lá nền và lớp đệm bản chất là do màng đáy dày lên trong quá trình biệt hóa.
Lớp đệm sau khi được khoáng hóa sẽ trở thành vùng ngoại vi ngà răng và do lớp men không trụ đầu tiên bồi đắp ở mặt ngoài tạo thành ngà vỏ. Mật độ khoáng hóa ngà vỏ thấp hơn ngà quanh tủy và không thấy đường viền tăng trưởng. Được hình thành trong suốt giai đoạn khởi đầu tạo ngà( bắt đầu từ khi màng đáy dày lên và các nguyên bào ngà trải qua quá trình biệt hóa sau cùng, có thể coi ngà vỏ là sản phẩm của các nguyên bào ngà chưa biệt huá và trưởng thành đầy đủ.
Sợi Kroff chỉ đơn giản là sự tập trung các glycoprotein và glycosaminoglycan có cấu trúc mô học giống dạng sợi
Khi nguyên bào ngà bước vào giai đoạn chế tiết sẽ rút ra khỏi vùng ngoại vi, các nhú hợp nhất tạo thành nhú chính. Môt số ít nhú phát triển ra ngoài lá nền đang thoái hóa lấn sâu vào giữa các tiền nguyên bào men tạo thành thoi men.
Tiền ngà của ngà vỏ có thành phần hỗn hợp: lớp đệm sợi, các sợi alpha collagen dày ( vuông góc với tiếp nối men ngà, song song với tiếp nối ngà xê măng), chất căn bản ưa acid osmic. Khi có sự lắng đọng của hydroxyapatite các sợi collagen của khuôn bị bao bọc. sự lắng đọng chất khoáng luôn đi sau sự tạo thành khuôn hữu cơ vì vậy luôn hiện diện một lớp khuôn là tiền ngà. Ngà vỏ khác với ngà quanh tủy: có các sợi collagen dày, có các nhú nguyên bào ngà phân nhánh. Khuôn ngà không đồng nhất, độ khoáng hóa thấp
Nguyên bào ngà có chức năng tổng hợp: 1, glycoprotein đưa tới sát đường ranh giới ngà tiền ngà, phân bố lan rộng ra tất cả các nhú của nguyên bào ngà, góp phần đổi mới và tăng cường các thành phần của màng tế bào. 2, khối tiền collagen sẽ được trùng hợp ở ngoài bào vùng tiền ngà thành collagen. 3, các thành phần khong collagen( phosphoprotein, glycoprotein khác, glycosaminoglycan) để xây dựng chất căn bản tiết ra ở cực xa hoặc dải ngang tận cùng theo cách ngoại tiết và sau đó được khoáng hóa.
Tiền ngà và ngà răng hình thành sớm nhất ở bờ cắn và đỉnh múi đồng thời tiếp tục tiến triển về phía chóp và phía thân răng sẽ dày them. Trong thời kì hình thành mô cứng, nhu cầu cấp máu tăng cao. Khi bắt đầu tạo ngà vỏ, các mạch máu nằm ngay dưới lớp nguyên bào ngà. Khi bắt đầu tạo ngà quanh tủy, các mạch máu nằm giữa nguyên bào ngà và mở ra các cửa sổ nội mạc. Khi kết thúc tạo ngà các mạch máu co rút về tủy răng, nội mạc thiết lập trở lại
Ngà quanh tủy nằm giữa ngà vỏ và tủy răng. Sự tạo ngà quanh tủy phát triển lập tức ngay sau ngà vỏ: 1. Kích thước nguyên bào ngà tăng lên, toàn bộ khung hữu cơ chỉ còn do nguyên bào ngà chế tiết. 2. Thành phần collagen là các sợi nhỏ vuông góc với nhú nguyên bào ngà. 3. Sự khoáng hóa liên quan đến việc tạo những nhân không đồng nhất, nguyên bào ngà không còn tạo ra túi khuôn. 4. Chế tiết thêm các thành phần khác của khuôn( lipid, phosphoprotein,…) đặc biệt là phosphorylate protein liên hệ với sự hoáng hóa chỉ có ở ngà quanh tủy.
Chất tiền ngà không có khả năng khoáng hóa ngày mà nó phải biến thành khuôn ngà qua 3 pha. Quá trình canxi hóa xảy ra ở lớp thứ ba. Quá trình khoáng hóa ngà quanh tủy chỉ bắt đầu khi chất tiền ngà đạt đến mức độ trưởng thành nhất định. Mặt khoáng hóa( ranh giới giữa vùng khoáng hóa và chất khuôn) không boa giờ kề sát mà cách nguyên bào ngà một khoảng, khoảng này tương ứng với độ dày lớp tiền ngà mà nguyên bào ngà đã tổng hợp
Hạt cầu canxi là đặc điểm cơ bản của mặt khoáng hóa. Quá trình khoáng hóa ngà quanh tủy cũng được bắt đầu thông qua các túi tiêt chất khuôn và mỗi trung tâm khoáng hóa được tọa thành từ hai loài tinh thể. Quá trình khoáng hóa ngà vỏ tào thành ngà quanh tủy. Ngà quanh tủy khoáng hóa từng lớp một và có nhiệp điệu. Trong đó các giai đoạn chết tiết và khoáng hóa chất tiền ngà diễn ra xen kẽ với các pha nghỉ. Trong các pha nghỉ, mặt khoáng hóa dừng lại tạo thành đường tăng trưởng ebner ( phản ánh vị trí của mặt khoáng hóa của pha tạo ngà tại thời điểm tạo ngà tương ứng.
Quá trình tạo men bị giới hạn, quá trình tạo ngà thì không. Nó tiếp tục diễn ra suốt toàn bộ đời sống của răng đó. Khi mới mọc, chân răng bằng ½ - 3/4 chiều dài. Mức độ khoáng hóa ngà quanh ống chiếm 90% tinh thể cao hơn so với ngà gian ống chỉ có 30% tinh thể. Bao Neumann là khoang trống do ngà quanh ống bị mất đi trong quá trình khử khoáng làm tiêu bản.
4. Ngà quanh ống
Khuôn hữu cơ được tổng hợp ở thân nguyên bào ngà sau đó đưa ra ngoại vi nhờ đuôi nguyên bào ngà hoặc vi quản và được tiết ra xen vào giữa các thành ống đã được khoáng hóa. Qua một quá trình khoáng hóa nhanh, nó trở nên dày đặc, đồng nhất và tràn ngập tinh thể. Được tạo ra ở thân răng nhiều hơn chân răng và tạo ra trong suốt đời sống của răng( có ở cả ngà thứ cấp). Hiện tượng hình thành ngà quanh ống biểu hiện quá trình tích tuổi sinh lý và phản ứng bảo vệ của ngà răng. Không có ngà quanh ống ở vùng gian cầu và tiền ngà.
Nguồn: Tổng hợp
0 nhận xét:
Đăng nhận xét