Nguyên nhân gãy trâm nội nha và cách đề phòng

Đã bao giờ bạn làm gãy Protaper trong ống tủy. Có khi nào đang miệt mài “xoay” hay “đạp” bạn bỗng có cảm giác “ hụt hẫng bất thường”, rồi bạn rút trâm ra khỏi răng và … một cảm giác rất khó tả phải không? Có lẽ nha sĩ chúng ta ai cũng đã từng trải qua cảm giác này. Trong tất cả những sự cố có thể gặp khi thực hành nha khoa, gãy trâm nội nha là tình huống không chỉ tạo áp lực rất lớn cho bác sĩ điều trị mà còn có thể làm bệnh nhân cực kỳ lo lắng. Nhận ra mình đã lỡ để lại một đoạn trâm trong ống tủy có thể làm nha sĩ xuống tinh thần ngay lập tức. Đoạn trâm gãy còn có thể gây tăng nguy cơ của các biến chứng sau nội nha.
Trâm đã gãy như thế nào.
Có hai nhân tố chủ yếu góp phần làm gãy trâm NiTi: sự mỏi theo chu kỳ của kim loại (cyclic fatigue) và ứng suất xoắn (torsional stress) tương ứng với 2 kiểu gãy của File

Sự mỏi theo chu kỳ xuất hiện khi trâm bị uốn cong và quay tự do trong ống tủy cho đến khi gãy. Thường thì trâm sẽ gãy ở vị trí bị uốn nhiều nhất, thường là ở đoạn cong nhất của ống tủy. Sự mỏi chu kỳ tương tự như khi ta cầm một đoạn dây kim loại và bẻ lui bẻ tới cho đến khi đoạn dây gãy làm hai. Bán kính, góc độ của đoạn cong và kích thước dụng cụ đóng vai trò quan trọng gây nên sự mỏi của trâm. Tốc độ quay của dụng cụ cũng làm gia tăng hiệu ứng của sự mỏi chu kỳ – tốc độ quay càng cao thì thời gian sử dụng trâm càng giảm xuống rõ rệt.
Ứng suất xoắn xuất hiện khi đỉnh hoặc một phần của cây file bị kẹt hoặc vướng lại trong ống tủy trong khi cán file vẫn tiếp tục quay.
Người ta nhận thấy rằng ứng suất xoắn gặp ở 55.7% và sự mỏi kim loại gặp trong 44.3% các trường hợp gãy trâm. Cũng cần lưu ý rằng NiTi là một hợp kim mềm nên trâm NiTi rất dễ bị cùn và thường không có dấu hiệu nào báo trước nguy cơ gãy.
Những lưu ý để tránh làm gãy trâm NiTi
Vì sự mỏi chu kỳ và lực xoắn là nguyên nhân gây gãy file nên để tránh làm gãy trâm khi điều trị, ta cần chú ý một số điểm như sau:
Sử dụng trâm với lực tối thiểu trên lâm sàng.
Sửa soạn lỗ mở tủy thẳng trực tiếp (straight-line access) vào ống tủy. Điều này giúp loại bỏ được một điểm cong tác động lên cây file, đồng thời tạo được đường vào trơn tru (glide path) thẳng đến 1/3 chóp.
Tạo loe ống tủy trước khi sửa soạn. Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng tạo loe ống tủy giúp giảm tỷ lệ gãy của trâm quay NiTi độ thuôn 0.04 một cách rõ rệt so với khi không tạo loe ống tủy.
Sau khi tạo loe ống tủy, nên sử dụng kỹ thuật crown-down biến đổi để sửa soạn ống tủy. Sửa soạn từ trâm nhỏ cho đến lớn ở chiều dài làm việc để sửa soạn 1/3 chóp của ống tủy. Sửa soạn bằng trâm thép thông thường trước khi dùng trâm NiTi. Việc này không chỉ giúp giảm tỷ lệ gãy trâm một cách rõ rệt mà còn có ích trong trường hợp gãy trâm mà không lấy ra được (sẽ nhắc tới ở phần sau).
Sử dụng tay khoan nội nha với tốc độ(speed - RPM) và lực torque được khuyến cáo bởi nhà sản xuất, giúp giảm hiệu ứng của sự mỏi của kim loại và tránh tạo ứng suất xoắn quá mức.
Bộ Protapper Next được khuyến cáo sử dụng với tốc độ 300rpm và 2.0 Ncm - 5.2 Ncm. Các hệ thống trâm máy khác mình sẽ cập nhật một bài viết khác

Bộ protaper Next

Sử dụng trâm máy với động tác lên xuống tuần tự, động tác “mổ” hoặc vuốt dọc theo thành ống tủy, khoảng cách nhấc trâm lên càng dài càng tốt. Động tác này giúp giảm nguy cơ tạo lực xoắn lên trâm nội nha. Bên cạnh đó, khi sửa soạn ống tủy, nha sĩ sợ gãy trâm nhất là khi sửa soạn ở 1/3 chóp nên thường mắc lỗi là không cho phép mỗi cây trâm đủ thời gian để làm việc trong ống tủy. Vì vậy khi đổi sang dụng cụ số lớn hơn, cây trâm thường không thể đi đến hết chiều dài làm việc vì nút mùn ngà vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn bởi cây trâm số nhỏ. Rồi để bù lại bác sĩ sẽ dùng lực mạnh thêm để ấn trâm xuyên qua đó. Lực ép thêm này có thể làm cho cây trâm bị vướng lại trong khi cán trâm vẫn tiếp tục quay, tức là tạo lực xoắn, vì vậy gây tăng nguy cơ gãy trâm. Sử dụng động tác mổ, nha sĩ sẽ phải làm việc với cây file cho đến khi nó có thể lên xuống trơn tru trong ống tủy trước khi đổi sang cây file số lớn hơn. Cũng cần chú ý không được dùng lực mạnh để ấn trâm quay vượt qua khỏi chỗ vướng trong ống tủy. Chuyển động tuần tự theo trục của trâm quay còn giúp tăng thời gian trước khi dụng cụ bị mỏi chu kỳ một cách rõ rệt. Bên cạnh đó, nhấc trâm lên cao tạo thêm thời gian nghỉ giữa mỗi pha làm việc, giúp kéo dài thời gian sử dụng trâm.
Quá trình sử dụng trâm máy cần phải có EDTA - chất bôi trơn ống tủy và hòa tan các mùn ngà. Điều này là rất quan trọng để trâm máy hoạt động trơn tru tránh bị gãy trâm hay bít tắc mùn ngà làm mất chiều dài làm việc. Sau mỗi lần dùng trâm cần bơm rửa bằng NaOCL thật kỹ, sử dụng kim bơm rửa chuyên dụng với đường kính nhỏ để có thể đưa sâu xuống trong ống tủy

Kim bơm rửa ống tủy

Bảo quản dụng cụ một cách thích hợp. Nên vệ sinh trâm sau mỗi lần sử dụng trong ống tủy, có thể là lau nhẹ bằng bông gòn tẩm cồn cho sạch. Các mảnh vụn ngà dính lại trên cây trâm có thể làm lan thêm những lỗi sản xuất sẵn có của cây file khi sử dụng trên lâm sàng và tắt nghẽn lại trong ống tủy, vì vậy, chúng cũng góp phần vào các thất bại của những dụng cụ này trên lâm sàng.
Tuy nhiên, không may là trong y văn chưa có một hướng dẫn lâm sàng cụ thể nào về số lần sử dụng của trâm NiTi nội nha. Do có nhiều yếu tố góp phần khiến gãy trâm như giải phẫu ống tủy, kích thước và độ thuôn của trâm, lý do khó phát hiện dụng cụ mòn…nên không có một câu trả lời rõ ràng nào về số lần có thể sử dụng của trâm trên lâm sàng. Theo kinh nghiệm, nếu nghiêm ngặt thì trung bình một trâm quay NiTi có thể được sử dụng từ 1 đến 3 lần trước khi cần loại bỏ.

Nguồn: Bacsingochai.com

Dr. James Bahcall, Dr. Moh’d Hammo

About Nha Khoa Dana

Hi, I’m Phạm Minh Tuấn. I’m a doctor living in Việt Nam. I am a fan of photography, technology, and music. I’m also interested in travel and coffee. You can visit my company website with a click on the button above.